Sosnowiec prosi o wsparcie w przejmowaniu terenów Skarbu Państwa

Arkadiusz Chęciński spotkał się dziś z dziennikarzami. Podczas briefing’u prasowego zwrócił się on z prośbą o wsparcie działań miasta w staraniach o przejęcie terenów i budynków Skarbu Państwa, niezbędnych dla realizacji procesu wychodzenia z problemów demograficznych i strukturalnego bezrobocia, związanymi z przemianami gospodarczymi, likwidacją kopalń i innych zakładów przemysłu ciężkiego w Zagłębiu Dąbrowskim. W tej sprawie zostanie skierowany list, który otrzymają m.in.: prezydent RP, premier, posłowie, marszałek województwa oraz wojewoda. Poniżej prezentujemy treść listu.

Zwracam się z prośbą o wsparcie władz samorządowych w staraniach o przejęcie składników majątkowych Skarbu Państwa, niezbędnych dla realizacji procesu wychodzenia z problemów demograficznych i strukturalnego bezrobocia, związanymi z przemianami gospodarczymi, likwidacją kopalń i innych zakładów przemysłu ciężkiego aglomeracji śląsko-dąbrowskiej.
Na terenie miast Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego znajduje się wiele nieruchomości, które stały się przedmiotem wieczystego użytkowania przedsiębiorstw państwowych i spółek Skarbu Państwa. Jest to konsekwencją masowego uwłaszczenia, jakiego dokonał ustawodawca w stosunku do wszystkich gruntów pozostających na dzień 5 grudnia 1990 r. w zarządzie tychże przedsiębiorstw. Po zakończeniu działalności produkcyjnej, zdecydowana większość tych terenów pozostaje niezagospodarowana, a często zdewastowana. Przedsiębiorstwa wyzbywają się majątku, przyznanego nieodpłatnie z mocy prawa, wyłącznie na zasadach komercyjnych, na rzecz różnych podmiotów, które niejednokrotnie również nie potrafią w należyty sposób ich zagospodarować albo też oferują je następnie do odsprzedaży gminie po wyższej cenie. Taki proces jest naszym zdaniem nieracjonalny. W działaniu tym brak jest też uwzględnienia szeroko pojętego interesu społecznego i należytego współdziałania z jednostką samorządu terytorialnego, poprzez wykorzystanie możliwości przekazywania nieruchomości Gminom.

Ustawodawca przewidział ten problem i wyraził swoją wolę w tej materii – w szczególności w art. 23 ustawy z dnia z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 410), który stanowi iż „Przedsiębiorstwo górnicze może dokonać darowizny mienia na rzecz gminy górniczej albo spółdzielni mieszkaniowej, za ich zgodą, na cele związane z realizacją urządzeń infrastruktury technicznej lub innych celów publicznych, a także w celu pobudzania aktywności gospodarczej w gminie górniczej”. Analogiczny zapis zawarty jest w art. 39 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. z 2014 r. poz. 1160 z późniejszymi zmianami), które stanowią iż „Mienie PKP SA może być przekazane nieodpłatnie, w drodze umowy, na własność jednostkom samorządu terytorialnego, na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych tych jednostek w dziedzinie transportu. Mienie, którego zagospodarowanie, na zasadach określonych w ust. 1 i ust. 2, nie jest możliwe, a względy ekonomiczne nie uzasadniają jego utrzymywania, może zostać zlikwidowane lub przekazane nieodpłatnie Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego lub państwowym jednostkom organizacyjnym.” Umieszczenie przez Sejm RP takich, zbliżonych zapisów w tych ustawach na pewno nie jest przypadkowe, a przepisy te winny być przez dotyczące ich podmioty stosowane.
Jednostki samorządu terytorialnego zmuszone są jednak do odpłatnego nabywania od spółek Skarbu Państwa nieruchomości – w tym nieruchomości o przeznaczeniu publicznym. Przykładem może być tutaj nabycie przez Gminę Sosnowiec od K.W.K. „Kazimierz-Juliusz” sp. z o.o. w Sosnowcu nieruchomości przedszkoli miejskich położonych przy ul. Gałczyńskiego i Ogrodowej. W dniu 26 października 2011 r. Gmina Sosnowiec nabyła przedmiotowe nieruchomości przystępując do przetargu nieograniczonego za łączną cenę 536 300 zł. Również w trybie przetargowym została w dniu 31 października 2012 r. nabyta za cenę 1 861 000 zł. nieruchomość zabudowana budynkiem funkcjonującego domu kultury przy ul. Głównej. W podanych przykładach wskazana spółka Skarbu Państwa nie wyraziła zgody nie tylko na przekazanie nieodpłatne, ale i nawet na odstępstwo od formy przetargu.

Powyższy przykład wskazuje na całkowity brak zrozumienia przez spółki Skarbu Państwa dla interesów społecznych i współpracy pomiędzy podmiotami publicznymi i spółkami, będącymi w istocie formą organizacyjną poszczególnych agend państwa polskiego. Spółki te traktują jednostki samorządu terytorialnego jak podmioty komercyjne i odmawiają przekazywania nieruchomości gminom powołując się na względy ekonomiczne.
Spółki Skarbu Państwa, jako podmioty prawa handlowego działają w oparciu o stosowne przepisy, które obligują je do racjonalnego gospodarowania swoim majątkiem z uwzględnieniem ekonomicznego interesu właściciela i nie mogą postępować na jego szkodę, dokonując nieuzasadnionego uszczuplania tego majątku. Należy jednak podkreślić, iż spółki handlowe powoływane są do realizacji różnych celów, niekoniecznie związanych z osiąganiem zysku. Zatem zysk czy też dochód nie musi być celem, a tym bardziej podstawowym celem danej spółki. Jako przykład można tutaj wskazać statut jeden ze spółek Skarbu Państwa sektora górniczego tj. Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. Celem statutowym przywołanej Spółki jest „prowadzenie likwidacji kopalń, zabezpieczenie kopalń sąsiednich przed zagrożeniem wodnym, gazowym oraz pożarowym, w trakcie i po zakończeniu likwidacji kopalń, zagospodarowania majątku kopalń, zbędnego majątku przedsiębiorstw górniczych, tworzenia nowych miejsc pracy, w szczególności dla pracowników likwidowanych kopalń.”

Jest faktem, iż opisane powyżej cele nie są zatem celami stricte komercyjnymi i wpisują się również w zadania publiczne, które realizowane są przez inne podmioty sektora publicznego. Ustawodawca uwzględnił tutaj szczególną specyfikę spółek Skarbu Państwa, które notabene reprezentują właściciela publicznego i dopuścił możliwość wyłączenia generalnych zasad ekonomicznych, determinujących działania spółek handlowych w odniesieniu do innych podmiotów publicznych tj. m.in. jednostek samorządu terytorialnego. Dano temu wyraz w przepisach szczególnych, jak wspomniany już wyżej art. 23 ustawy z dnia z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, czy też w art. 39 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”.
Przytoczone przepisy stanowią zatem swoisty „lex specialis” w stosunku do ogólnych zasad komercyjności, ujętych w przepisach prawa handlowego, bowiem relacje pomiędzy Skarbem Państwa (w tym również jego osobami prawnymi), a jednostkami samorządu terytorialnego są w istocie relacjami pomiędzy podmiotami publicznymi. Stosowanie tutaj wyłącznie zasad komercyjnych jest nie tylko nieuzasadnione, ale sprzeczne z interesem publicznym, który podmioty te winny uwzględniać. Jako przykład można tutaj podać przytoczone wyżej przeznaczanie do sprzedaży w trybie przetargowym nieruchomości wykorzystywanych faktycznie na cele publiczne, czy też komercyjną sprzedaż urządzeń infrastruktury technicznej, służącej społecznościom lokalnym, które należały poprzednio do przedsiębiorstw państwowych.

Jednoznacznie nasuwa się więc wniosek, iż ustawodawca założył współdziałanie różnych podmiotów publicznych, bez względu na ich formę organizacyjną, również spółek i jednostek samorządu terytorialnego, w realizacji celów związanych z szeroko pojętym interesem publicznym. Jednakże intencja ta jest niestety ignorowana przez spółki Skarbu Państwa, które odwołują się tylko i wyłącznie do względów komercyjnych i ekonomicznych.
Będąc przekonanym o podzielaniu słuszności takiej troski o dobro wspólne, zwracamy się z uprzejmą prośbą o interwencję w poruszonych sprawach.

Arkadiusz Chęciński
Prezydent Sosnowca