Osady - skąd się biorą

Problem zagospodarowania osadów ściekowych jest nieodłącznie związany z działalnością oczyszczalni ścieków, ponieważ są częścią ścieków wytwarzanych przez mieszkańców. Pod względem ilościowym stanowią nieznaczny procent wytwarzanych w Polsce odpadów. Jest to ok. 2% objętości ścieków dopływających do oczyszczalni. Jednak z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne oraz zagrożenia, jakie mogą stwarzać dla zdrowia ludzi oraz środowiska naturalnego, osady muszą być poddawane odpowiedniej przeróbce, a następnie odpowiednio zagospodarowane. Z tym problemem stykają się niemal wszystkie oczyszczalnie w Polsce.

Według danych głównego Urzędu Statystycznego w 2011 r. ilość komunalnych osadów ściekowych wytworzonych w Polsce wyniosła 519,2 tys. Mg s.m. Z kolei prognoza Krajowego Programu Gospodarki Odpadami (KPGO) mówi, że w 2015 roku ilość suchej masy komunalnych osadów ściekowych osiągnie poziom 642,4 tys. Mg s.m. i będzie wykazywać tendencję wzrostową w kolejnych latach.

Obecnie komunalne osady ściekowe wytwarzane na oczyszczalniach zarządzanych przez RPWiK Sosnowiec S.A. (w 2013 roku wytworzono 15 615 Mg komunalnych osadów) są przekazywane przedsiębiorcom posiadającym właściwe zezwolenia wydane na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach, w zakresie transportu i odzysku komunalnych osadów ściekowych. Warto podkreślić, że od 2010 r. osad wytwarzany przez RPWiK z uwagi na zawartość metali ciężkich nie jest zagospodarowywany w rolnictwie oraz do rekultywacji gruntów na cele rolne, bowiem nie spełnia on wymagań, które są stawiane osadom wykorzystywanym w ten sposób.

Z podobnym problemem zmaga się wiele spółek zajmujących się oczyszczaniem ścieków. Dlatego szukają innych rozwiązań. W ostatnich latach, wśród koncepcji zagospodarowania osadów w Polsce, dominującą rolę odgrywa kierunek metod termicznych (szczególnie w przypadku dużych aglomeracji), realizowany głównie poprzez budowy suszarni oraz spalarni osadów ściekowych. Kierunek ten jest uzasadniony przede wszystkim ograniczeniem metod przyrodniczego, w tym rolniczego, wykorzystania osadów (Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 roku w sprawie komunalnych osadów ściekowych) oraz ze względu na fakt, że według rozporządzenia Ministra Gospodarki (z dnia 8 stycznia 2013 roku w sprawie procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu) od 1 stycznia 2016 roku praktycznie nie będzie możliwości składowania osadów.

W skali całego kraju obecnie działa 11 monospalarni osadów ściekowych (w Gdyni, Gdańsku, Warszawie, Krakowie, Zielonej Górze, Olsztynie, Kielcach, Łomży, Bydgoszczy, Szczecinie), natomiast w ostatnich 5 latach powstało lub jest w trakcie budowy ponad 40 suszarni (mniej więcej po połowie suszarnie termiczne i solarne). W wielu miastach planowane są budowy zakładów gdzie utylizowane będą osady ściekowe.

Trzeba również pamiętać, że Gmina wspólnie z RPWiK stale rozbudowuje sieci kanalizacyjne oraz modernizuje oczyszczalnie ścieków na terenie miasta poprzez zastosowanie bardziej zaawansowanych, wysoko sprawnych technologii oczyszczania ścieków. To sprawia, że zwiększają się ilości osadów ściekowych, które muszą zostać zutylizowane. Dlatego spółka podjęła działania związane z zabezpieczeniem możliwości termicznej utylizacji komunalnych osadów ściekowych w planowanej do realizacji przez ZUTOiOŚ S.A. instalacji. W tej chwili nie zapadła żadna decyzja określająca miejsce czy też miasto, w którym zakład mógłby powstać.

Zastosowanie technologii współspalania komunalnych osadów ściekowych z odpadami komunalnymi jest uzasadnione tam gdzie jest planowana spalarnia odpadów i uzasadniony jest ekonomicznie transport odwodnionych osadów. Zaletą takiej efektywnej energetycznie kombinacji spalania odpadów komunalnych i osadów ściekowych jest możliwość wykorzystania części strumienia ciepła z procesu spalania odpadów komunalnych do podsuszania osadów. Ponadto, w dużym stopniu wykorzystywana jest infrastruktura spalarni odpadów dla realizacji procesu współspalania osadów.

Warunki techniczne, jakie muszą być spełnione w czasie procesu termicznego przekształcania odpadów, ustala Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów. Oprócz wymogów technologicznych prowadzenia procesów, rozporządzenie określa sposób monitorowania procesu i parametry pozostałości podprocesowych. Natomiast jeżeli chodzi o dopuszczalne stężenia wskaźników zanieczyszczeń w spalinach emitowanych przez spalarnie (oraz współspalarnie) odpadów, to reguluje je Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji.

Argumentem szczególnie podkreślanym w dyskusjach na temat szkodliwości spalarni jest fakt zanieczyszczenia dioksynami. Poziom stężenia dioksyn, zgodnie z obowiązującymi regulacjami dla spalarni odpadów, nie może przekraczać 0,1 nanogramów TEQ (ang. Toxic Equivalent) na metr sześcienny. Najnowsze technologie spalarni, wyposażone w systemy oczyszczania, osiągają poziom znacznie niższy od wymaganego, nawet 0,001 ng TEQ/m3.

Dla porównania w dymie papierosowym ich zawartość wynosi około 1 ng I-TEQ/m3. Źródłem emisji dioksyn są również domowe paleniska, czy inne procesy, w tym metalurgiczne, oraz spalanie paliw. Przede wszystkim należy jednak pamiętać, że źródłem zanieczyszczeń są także same składowiska odpadów.

Postęp technologiczny i wymagania społeczeństwa nieuchronnie godzić będą w dobro środowiska naturalnego dlatego zrównoważenie obu tych wartości to właśnie rola prawa, którego wszyscy, zarówno ZUTOiOŚ jako inwestor, jak i biorąca udział w ochronie środowiska lokalna społeczność, obowiązani są przestrzegać. Stosowanie się do przepisów ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko jest gwarancją optymalnego pogodzenia racji ochrony środowiska z potrzebami rozwoju cywilizacyjnego Sosnowca.